çekilen her şutun gol olma ihtimalini inceleyen, makine öğrenimi tahmin modelidir. "expected goals" kısaltmasıdır, dilimizdeki karşılığı ise gol beklentisidir. farklı maçlarda farklı pozisyonlarda çekilen binlerce şuttan elde edilen ve sürekli gelişen bir veri tabanı oluşturulur. bu veri tabanı baz alınarak, çekilen şutların gol olma olasılığı hesaplanır. 0-1 skalasında bir değer aralığı vardır. 0 gol olması imkansız olan şutları temsil ederken, xg değeri 1 olan şutun her seferinde gol olması beklenir. xg modeline göre 0.2 xg değeri olan bir şutta, "ortalama" bir oyuncunun her 10 şutun 2 sini gole çevirmesi beklenir.
xg, birden fazla parametre baz alınarak çıkarılan bir değerdir. şutun çekildiği nokta, asistin yapıldığı nokta, şutun ayakla mı kafayla mı çekildiği, şuttan önce dripling yapılıp yapılmadığı, asistin ne şekilde yapıldığı gibi farklı parametrelere bağlıdır. özünde xg, bir takımın maç boyunca girdiği pozisyonların kalitesini gösterir.
istatistik firmaları, farklı databaseler kullanmaktadır. bu sebeple bir şutun xg değeri firmadan firmaya değişebilir. örneğin penaltı atışları
wyscout'a göre 0.76 xg değerine sahipken,
opta'ya göre bir penaltının xg değeri 0.79 olarak hesaplanmıştır. bundan sonra xg üzerinden pozisyon kalitesini değerlendirirken, penaltı atışlarını da referans noktası olarak alabiliriz.
firmalar arasındaki farktan bahsederken, maç içi toplam xg değerlerinin firmadan firmaya neden bu kadar büyük değişiklik gösterdiğini biraz anlatmak istiyorum. çünkü eminim, aramızda benim gibi kafası karışanlar olmuştur. entry tarihi itibarıyla, mackolik ve beinsports xg verilerini opta'dan temin etmekte. hepimiz farketmişizdir ki opta verileriyle wyscout verilerinin arasında, özellikle bazı maçlarda, olağan dışı farklar gözüküyor. hatta yanlışım yoksa, her seferinde wyscout'un xg değerleri daha yüksek çıkıyor. bunun en büyük sebebi ise, wyscout bir pozisyonda çekilen tüm şutları total xg değerine eklerken, opta tek pozisyonda birden çok gol atılmaz ilkesiyle hareket ediyor. opta'nın formülü aslında mantık çerçevesinde yapılmış bir olasılık hesabı. pozisyonun "gol olmama" ihtimali hesaplanıp 1 den o ihtimalin değeri çıkarılıyor.
diyelim ki, bir takım aynı pozisyonda iki şuttan sırasıyla 0.37 ve 0.55 gol beklentisi çıkarıyor. wyscout'ta toplam değer 0.92 artarken, opta'nın formülü farklı şekilde işliyor.
(1- 0.37) x (1- 0.55)= 0.2835
1 den bu değer çıkınca da ufak bir yuvarlamayla, 0.72 opta'ya göre bu pozisyonun xg değeri oluyor. eğer pozisyonda daha fazla şut olsaydı o değerler de aynı şekilde denkleme eklendikten sonra sonuç belirlenecekti. yukarıda bahsettiğim gibi şut değerleri, firmalar farklı databaseler kullandığı için, değişiklik gösterebiliyor. bu da hem pozisyonun xg'sinin, hem de total xg'nin firmadan firmaya göre değişmesine neden oluyor. fakat genel olarak, firmalar arası değerlerdeki o büyük farklar bu formül sebebiyle oluşuyor.
bu ufak bilgilendirme sonrası konumuza dönebiliriz. xg metriğinin, her ne kadar çok şey gösterse de, bazı kusurları da vardır. oyun hakimiyeti, pres kalitesi, atak organizasyonu gibi başka önemli etkenler hakkında bilgi vermez. ayrıca, bazen xg yüksek olsa da verimli olarak üretilmemiştir. peki bunu nasıl anlayabiliriz?
bir maçta atılan şut başına düşen ortalama xg ile şut verimliliği ölçülebilir. çeşitli araştırmalar çekilen şutların yaklaşık 10% unun gol olduğunu söylüyor. basit bir mantıkla şut başına 0.11 xg, şut verimliliği alt sınırı olarak düşünülebilir. mesela bir maçta 2 xg değeri eğer 30 şuttan çıkarıldıysa, şut başı xg 0.06 civarındadır. bu durumda 2 xg gayet yeterli görünse de, verimli bir şekilde üretilmemiştir. evet, fazla şut çekerek xg değeri bir nebze şişirilebilir. sonuçta her çekilen şut xg değerini yükseltir. fakat xg yukarıda bahsettiğim parametreler üzerinden hesaplandığı için, sadece defalarca uzaktan şut çekerek xg yükseltmek, tam anlamıyla mümkün değildir.
https://dataglossary.wyscout.com/.../c4a44/635719742.png örneğin yukarıda verdiğim linkteki şutun xg değeri wyscout'a göre 0.006 olarak belirlenmiştir. yani wyscout'a göre o şutun gol olma ihtimali binde altıdır. bunun gibi 100 tane şut çekilen bir maçta elde edilecek total xg değeri 0.60 olur.
https://dataglossary.wyscout.com/.../8b4c7/678490445.png xg'nin pozisyonun kalitesini tam anlamıyla gösteremediği ve asıl yetersiz kaldığı nokta ise, şut çıkmayan pozisyonlardır. yani yukarıdaki pozisyonun xg değeri wyscout'a göre 0.85 olsa da mane ıska geçseydi, pozisyona herhangi bir xg değeri biçilemeyecekti. aslında akıl almaz bir pozisyon kaçsa da xg değeri artış göstermeyecekti.
uzun lafın kısası, xg eksikleri olsa da taş gibi bir metriktir. topla oynama yüzdesi, rakip ceza sahasında topla buluşma, korner, şut, isabetli şut, pas yüzdesi gibi basit istatistiklerden de çok daha anlamlıdır. sonuçta bir takım istediği kadar topla oynasın, şut çeksin, ceza sahasına girsin, pozisyon bulamadığı sürece bunların hiçbir değeri yoktur.
gerçi bu ülkede golü bulamayınca girilen pozisyonların da pek değeri kalmıyor. algı ve yorumlar skora göre şekilleniyor, veri üzerinden yapılan dayanaklı yorumlar ise asla değer görmüyor. deli gibi xg üretilen maçlardan sonra bile galatasaray pozisyona giremedi denilebiliyor. neyse, biz yine verinin değerini bilelim. umarım bundan sonra xg başlığına tıkladığımızda da, sadece bitiricilik kalitemizden bahsedildiğini görürüz.
not: entry depolandıktan 1 gün sonra (bkz:
5 kasım 2022 galatasaray beşiktaş maçı) oynandı. yukarıdaki temennim, entry henüz yayınlanmamış olsa da, kısmen gerçekleşti.
mauro icardi 0.07 ve 0.21 xg ürettiği iki şuttan iki gol çıkardı. çok daha net pozisyonları yine kaçırdık. ümit ediyorum ki daha da iyi olacağız.
